Cholesterol heeft een beruchte reputatie als de boosdoener achter hart- en vaatziekten. Maar is het eten van cholesterolrijke voedingsmiddelen echt de enige boosdoener? Ik denk dat het hele cholesterolmetabolisme complexer in elkaar zit dan de meeste mensen weten, ook ik weet maar een beetje. Er zijn veel meer factoren die een rol spelen bij verhoogde cholesterolgehaltes in ons bloed dan enkel het cholesterol dat we uit voeding binnen krijgen.
Met dit artikel wil ik je dan ook waarschuwen om niet te trappen in de bangmakerij waar veel mensen mee te maken krijgen als ze meer vetten gaan toevoegen aan hun voeding. Denk aan het keto-, koolhydraatarm- en carnivoordieet.
Maar eieren, vlees en boter bevatten toch heel veel cholesterol en verzadigd vet? Ja. En dat is toch slecht voor je? Nee. Dat. is. niet. (altijd). slecht. !!!
Cholesterol uit voeding is niet het (enige) probleem
Het is een hardnekkige misvatting dat het consumeren van voedingsmiddelen die rijk zijn aan cholesterol de enige, of voornaamste oorzaak is van een verhoogd cholesterolgehalte in het bloed. Ja, voedsel zoals eieren en vlees bevatten cholesterol, maar ons lichaam kan zelf ook cholesterol produceren, voornamelijk in de lever. Het is een complex systeem dat wordt beïnvloed door veel meer leefstijlfactoren dan enkel het dieet.
Een verhoogd cholesterolgehalte in het bloed los je liever op door te kijken naar het complete plaatje van beïnvloedende factoren, dan met een cholesterolverlagend medicijn of door het vermijden/verminderen van cholesterol in de voeding. Als je te weinig cholesterol binnenkrijgt met voeding, gaat je lichaam er alles aan doen om dit alsnog zelf aan te maken.
Daarnaast is het nog maar de vraag of een verhoogd cholesterolgehalte in het bloed wel altijd zo gevaarlijk is als wordt gesuggereerd door de meeste reguliere zorgverleners (maar daarover later meer).
Eerst even bij het begin beginnen. Knoop in je oren: Cholesterol is gezond en heb je nodig. Een te laag cholesterol gaat meer klachten geven dan een te hoog cholesterol (in een verder gezond lichaam!) ooit zou doen.
De rol van ontsteking en suiker bij verhoogde cholesterolwaarden
Een uitleg die mij voor het eerst deed inzien dat cholesterol juist iets prachtigs/nuttigs in het lijf is, in plaats de grote boze wolf en de veroorzaker van alle hart- en vaatziekten, is deze…
In de huidige maatschappij waarin we leven, lijden meer mensen wel dan niet aan laaggradige ontstekingen en (te) hoge bloedsuikerspiegels in het lichaam. Ten gevolge van een ongezond eet- en leefpatroon.
Ontstekingen in het lichaam en hoge bloedsuikerspiegels vormen samen de grootste veroorzaker van schade aan de bloedvaten. Wanneer men chronisch lijdt aan hoge bloedsuikerspiegels en laaggradige ontsteking in het lichaam (een immuunsysteem dat altijd aan staat), is de kans groot dat de bloedvaatjes langzaam aan schade oplopen.
Die vaatschade is natuurlijk gevaarlijk en vervelend en wil het lichaam zo snel als mogelijk oplossen. Want we kunnen ons allemaal wel voorstellen wat er gebeurt als een bloedvaatje lek gaat…
Bij dat oplossen van vaatschade, speelt cholesterol een belangrijke rol. Het lichaam gebruikt cholesterol namelijk als een soort 'pleister' om deze schade te herstellen. Cholesterol hoopt zich op, op de plek waar schade herstelt moet worden. Cholesterol is dus in eerste in instantie een oplosser in het lijf! Niet de boosdoener. Maar op het moment dat er op meerdere plekken vaatschade ontstaat en er steeds meer cholesterol (pleister) ophoopt in de vaten, is het een logisch gevolg dat dit in de bloedwaarden kan resulteren in een verhoogd cholesterolgehalte, zelfs als de inname van voedingscholesterol laag is (want je lichaam maakt, wanneer nodig en mogelijk, zelf cholesterol aan!)
Dit ophopen van cholesterol (overlevingsmechanisme van het lichaam) kan logischerwijs het risico op hart- en vaatziekten verhogen. Stel je maar eens voor wat er gebeurt als de cholesterol uitzetting (op het plaatje in het geel) zo dik wordt dat het een bloedvat sterk vernauwd. Een vernauwing in een bloedvat kan oorzaak zijn van hoge bloeddruk, bloedstolsels en orgaanschade. Je kunt er op den duur zelfs aan overlijden.
Te veel cholesterol in je bloed op plekken waar vaatschade is, wil je dus niet!
Echter is de cholesterol ophoping meer een gevolg van een ongezonde leefstijl die sowieso al het risico op hart- en vaatziekte verhoogd, dan dat het enkel een oorzaak van hart- en vaatziekten op zich is. Die verhoogde cholesterolspiegels ontstaan niet uit het niets en al helemaal niet alleen omdat je veel cholesterol met de voeding binnenkrijgt!
Onderzoek heeft aangetoond dat ontstekingen en verhoogde bloedsuikerspiegels risicofactoren zijn voor hart- en vaatziekten.
De complexiteit van cholesterolmetabolisme
Cholesterolmetabolisme is een ingewikkeld proces dat wordt beïnvloed door vele variabelen. Denk (naast voeding) aan:
- Lichamelijke inactiviteit: Onvoldoende lichaamsbeweging kan het HDL (goede) cholesterol verlagen en het LDL cholesterol verhogen. Regelmatige lichaamsbeweging kan helpen bij het verlagen van het LDL cholesterolgehalte en het verhogen van het HDL cholesterolgehalte.
- Overgewicht en obesitas: Overgewicht kan het LDL cholesterol verhogen en het HDL cholesterol verlagen. Het verliezen van zelfs een kleine hoeveelheid gewicht kan gunstige effecten hebben op het cholesterolgehalte.
- Roken: Roken kan het HDL cholesterol verlagen en het LDL cholesterol verhogen. Het kan ook leiden tot beschadiging van de vaatwanden, waardoor het risico op plaquevorming en verstopping van de bloedvaten toeneemt.
- Stress: Chronische stress kan bijdragen aan verhoogde cholesterolniveaus door het vrijkomen van stresshormonen zoals cortisol, die het metabolisme van cholesterol beïnvloeden.
- Alcoholgebruik: Overmatig alcoholgebruik kan het HDL cholesterol verhogen, maar kan ook leiden tot verhoogde triglycerideniveaus en een verhoogd risico op hart- en vaatziekten.
De verhouding tussen LDL (lage-dichtheid lipoproteïne) en HDL (hoge-dichtheid lipoproteïne) cholesterol speelt een cruciale rol bij het beoordelen van het risico op hart- en vaatziekten. Een gezonde levensstijl rekening houdend met bovenstaande factoren en een uitgebalanceerd dieet (vrij van toegevoegde suikers, transvetten en rijk aan ontstekingsremmende voeding), kan helpen bij het handhaven van een gunstige verhouding tussen LDL en HDL cholesterol.
Waarom elk geval van verhoogde cholesterolwaarden een geval apart is (en zo benaderd zou moeten worden)
Het is belangrijk om te onthouden dat het risico op hart- en vaatziekten niet alleen wordt bepaald door cholesterolgehaltes, maar ook door andere risicofactoren zoals hoge bloeddruk, roken, diabetes en familiegeschiedenis. Het is belangrijk om je te realiseren dat de onderzoeken die aantonen dat een verhoogd LDL-cholesterol een verhoogd risico geeft op hart- en vaatziekten, geen andere leefstijlfactoren kan uitsluiten.
Stel je voor je rookt, gebruikt alcohol, bent gestrest, beweegt weinig en je eetpatroon is niet optimaal. Dan heb je überhaupt al een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. De kans is groot dat je cholesterolwaarden niet optimaal zijn door deze leefstijl, waardoor je risico op hart- en vaatziekten nog hoger is. Een cholesterolverlagend medicijn wordt dan al snel toegereikt om het risico te verminderen.
Maar wat nou als je heel gezond leeft en eet en je hebt toch een verhoogd LDL cholesterol volgens de huisarts? Loop je dan ook extra risico op het krijgen van hart- en vaatziekten? En geeft een cholesterolverlagend medicijn dan (ook) echt een lager risico op hart- en vaatziekten?
Waarschijnlijk niet.
Verschillende onderzoeken tonen aan dat het effect van cholesterolverlagende medicijnen op het risico op hart- en vaatziekten heel anders ligt bij de ''gezonde mens'', die een hoger cholesterol heeft doormiddel van vetrijke voeding (carnivoor, keto, kh-arm), dan bij de ''ongezonde mens'' die een verhoogde cholesterolwaarden heeft om andere reden en daarnaast nog veel meer mankeert.
Ben je gezond en heb je een licht verhoogd cholesterol? Wees dan niet bang voor cholesterol in voeding en ga zeker niet te snel beginnen aan cholesterolverlagende medicijnen alvorens jouw arts goed kan beargumenteren waarom het medicijn zo belangrijk is ten opzichte van alle andere leefstijlfactoren waar je invloed op kan hebben.
Cholesterol in je bloedvat dat zich niet af hoeft te zetten tegen schade aan de vaatwand, heeft een heel andere impact op je gezondheid dan cholesterol in de uitvoerende functie als op het plaatje hierboven.
Een hoog cholesterol in je bloed in combinatie met schade aan de vaatwand (ook te meten met bloedonderzoek) geeft echter wel degelijk een verhoogd risico op hart- en vaatziekten en moet altijd direct erg serieus genomen worden.
Conclusie
Het eten van cholesterolrijke voedingsmiddelen is niet altijd de enige oorzaak van een verhoogd cholesterolgehalte in het bloed. En het is zeker niet altijd de voornaamste oorzaak van een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Ontstekingen, hoge bloedsuikerspiegels, weinig bewegen, roken, alcoholgebruik, stress en andere factoren spelen een net zo belangrijke rol. Het handhaven van een gezonde levensstijl en het beheren van risicofactoren zijn cruciaal voor het behoud van een optimale gezondheid van het hart- en vaatstelsel. Leefstijlverbetering zou altijd met stipt op nummer 1 moeten staan als het gaat om de behandeling ter voorkoming van hart- en vaatziekten (extreme, genetische afwijkingen daargelaten).
Interessante bron om te raadplegen voor verdieping:
Calder PC, Ahluwalia N, Albers R, et al. "A Consideration of Biomarkers to be Used for Evaluation of Inflammation in Human Nutritional Studies." The American Journal of Clinical Nutrition. 2013;97(4):625-632.
Disclaimer: Dit artikel is bedoeld voor informatieve doeleinden en is geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg altijd een arts of gezondheidsprofessional voor persoonlijk gezondheidsadvies.
